Η Ίθάκη' του M.J.Keenan ( Tool - A Perfect Circle - Puscifer )

Ο M. J. Keenan (Tool, A Perfect Circle, Puscifer) έχει μια εκπληκτική, σπάνια φωνή. Βαθιά συναισθηματική με την οποία μπορεί να ερμηνεύσει μίσος, πόνο, απελπισία, αλαζονεία, τρέλα, ειρωνεία και να καλύψει ένα πολύ μεγάλο εύρος συναισθημάτων.  Εκτός όμως από αυτό, διαθέτει και μία στιχουργική δεινότητα που τον ξεχωρίζει. Οι ίδιοι οι στίχοι του “Lateralus” για παράδειγμα έχουν αποτελέσει λαμπρό μυστήριο για παρά πολλούς από εμάς.

Οι στίχοι του όμως δεν είναι ποιήματα. Δεν στέκονται αυτούσιοι σαν αυτούς του Σεφέρη, του Ελύτη ή του Γουίτμαν και πολλών άλλων ακόμη. Αυτό είναι λογικό και αποδεκτό. Από όσο γνωρίζω, γράφει τις μελωδικές γραμμές και τους στίχους πάνω σε ήδη γραμμένη μουσική των Tool και ακολουθεί τις φόρμες που έχουν οριστεί. Όχι απολύτως βέβαια, καθώς το συνηθίζει να ξεφεύγει από τις γραμμές της μουσικής και να γράφει πάνω από αυτές. Αυτό, μαζί με τα επαναληπτικά μουσικά μοτίβα και τα βαθιά γεμίσματα της μουσικής των Tool, είναι μάλλον ο λόγος που ξεχωρίζουν τόσο.

Από την άλλη πλευρά, ο Καβάφης ήταν ένας μοναχικός άνθρωπος, αποκομμένος κοινωνικά, σε ένα πολιτισμό όπου η ομοφυλοφιλία στιγμάτιζε κοινωνικά και πολλές φορές οδηγούσε και στον θάνατο. Δολοφονίες και αυτοκτονίες ανθρώπων με ερωτικές επιθυμίες οι οποίες δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτές, σίγουρα τον οδήγησαν να πάρει κάποιες αποφάσεις για την επιβίωση του, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούσε την αγάπη του για το όμορφο, την αρετή και την ζωή.

Ίσως αυτή η εσωτερική σύγκρουση, μεταξύ κοινωνικών προτύπων και ερωτικών επιθυμιών, να τον έβαλαν στο μονοπάτι της δημιουργίας και δη της ποίησης. Ίσως το ένα να μην αποκλείει το άλλο και όλη του η ζωή να ήταν προδιαγεγραμμένη από τη στιγμή που γεννήθηκε. Το μόνο σίγουρο είναι πως αυτήν την σύγκρουση την είχε συνειδητοποιήσει με απόλυτη βεβαιότητα και φαίνεται έντονα μέσα από τα ποιήματα του, καθώς επεδίωκε να τα παρουσιάζει μέσα από ένα διευρυμένο πρίσμα, ανθρώπινο, μα όχι προσωπικό.

Η Ιθάκη είναι, κατά την άποψη μου, το πιο σημαντικό του ποίημα διότι ξεφεύγει από την εποχή του. Είναι μια ολιγόστιχη ελεγεία στην ομορφιά της ζωής. Στο ταξίδι που ζούμε εμείς αυτή τη στιγμή μέχρι το αναπόφευκτο τέλος, την μοίρα όλων, τον θάνατο. Το τέλος του ταξιδιού, η Ιθάκη, έχει αποτελέσει ίσως το πιο βίαιο, φιλοσοφικά και ηθικά, θέμα το οποίο έχει εγερθεί ποτέ στη συνείδηση του ανθρώπου.

Τι είναι θάνατος; Μπορεί κάποιος να δώσει μιαν απάντηση η οποία να είναι τόσο καθολικά απόλυτη ώστε ποτέ να μην μπορέσει κάποιος να την αρνηθεί; Μάλλον όχι. Και εκεί είναι που η ερώτηση μπορεί να αλλάξει μορφή και να μπει στη θέση του αντικειμένου το ίδιο το υποκείμενο. Αυτόν που ρωτάει και αυτόν που σκέφτεται όλα αυτά. Ποιος ρωτάει τι είναι θάνατος; Ποιος είσαι;

Εσύ ένας ξένος, ο οποίος έτυχε να βρεθεί στον ποταμό Βέρντε, στην Αριζόνα, σε μία αναπάντεχη γνωριμία με το πνεύμα του χρόνου. Την ανίκητη και ορμητική ροή του, μέσα από λαγκάδια, νησιά , πόλεις και πολιτισμούς.

Εκεί βρίσκεται ο Keenan και μας τραγουδά πως βρισκόμαστε απλώς σε μία στάση. Μας επιβεβαιώνει εγκάρδια πως έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας και πως τώρα μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε την ιστορία μας. Άλλωστε δεν υπάρχει λόγος να βιαζόμαστε. Αυτή θα μας περιμένει και είναι σίγουρο πως θα μας βρει.

Μπορεί πολλές φορές να μην έχουμε κατεύθυνση, κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, ή ακόμη να βρισκόμαστε σε μία δύσκολη, σχεδόν ανυπόφορη φάση της ζωής μας. Να παλεύουμε με τέρατα και δαίμονες που η ψυχή μας όρθωσε μπροστά μας. Συμβαίνει. Είναι μία Ιθάκη, μία περίοδος της ζωής μας.

Και μετά, μπορεί πάλι να χαθούμε σε άγνωστες θάλασσες. Φοβισμένοι, αβέβαιοι και γεμάτοι αμφιβολίες. Μα η αλήθεια είναι εκεί, να μας ψιθυρίζει στις πιο δύσκολες στιγμές μας, πως το ταξίδι μας δεν τέλειωσε. Είναι απλώς μια στάση.

Συνεχίζουν και τα δύο αυτά πνεύματα, άλλος με το τραγούδι και άλλος με το μολύβι, να μας σιγοντάρουν και να μας εκφράζουν με σοφία την συμπόνια τους και την αγάπη τους για μας. Εμείς, ο άγνωστος που βρέθηκε στο δρόμο τους. Μας καλοσωρίζουν και μας μιλούν. Λένε πως ο τελικός προορισμός είναι εκεί. Λένε πως θα έρθει η στιγμή μπροστά στη φτωχική Ιθάκη, ή στον μεγαλείωδη ποταμό Βέρντε και πως εκεί θα πρέπει να ζυγίσουμε την αξία μας. Το ταξίδι μας. Τις Ιθάκες μας.

Αυτή είναι η ομορφιά του λόγου και της φωνής. Απλά, άμεσα, με σιγουριά και συμπόνοια. Με ένα φιλικό χτύπημα στο ώμο, μας καλοσωρίζουν και μας δίνουν τα δώρα τους, αυτοί που έχουν κάνει το ταξίδι τους. Άλλος στην τελική Ιθάκη και άλλος σε μια προηγούμενη. Και εμείς; Κάπου εκεί. Ίσως λίγο πιο πίσω. Ίσως ανάμεσα. Αλλά σίγουρα, κάπου εκεί. Στο ταξίδι.